Alþjóðleg vernd fyrir maka flóttamanns

Maki flóttamanns á Íslandi á rétt á alþjóðlegri vernd með fjölskyldusameiningu, nema sérstakar ástæður mæli því í mót.

Rétturinn nær bæði til aðila sem eru giftir, þá er talað um hjúskaparmaka, og aðila í sambúð, þá er talað um sambúðarmaka.

Skilyrði alþjóðlegrar verndar fyrir hjúskaparmaka flóttamanns

Hjónin giftust áður en flóttamaðurinn sótti um alþjóðlega vernd á Íslandi.
Báðir aðilar voru orðnir 18 ára þegar þeir giftust.
Báðir aðilar voru viðstaddir giftinguna.

Skilyrði alþjóðlegrar verndar fyrir sambúðarmaka flóttamanns

Sambúð hófst eftir að báðir aðilar voru orðnir 18 ára.
Sambúð hafði varað í eitt ár eða lengur áður en aðilar urðu viðskila.

Einstaklingur sem fær alþjóðlega vernd sem maki flóttamanns fær sömu réttindi og skyldur og flóttamaðurinn sem hann sameinast hér á landi. Hann er skilgreindur sem flóttamaður samkvæmt íslenskum lögum og alþjóðasamningum og getur því ekki ferðast til heimaríkis/heimaríkja án þess að eiga á hættu að alþjóðleg vernd hans og þar með dvalarleyfi hér á landi verði afturkallað.

Maki flóttamanns getur að öðrum kosti sótt um almennt dvalarleyfi á grundvelli fjölskyldusameiningar fyrir maka án alþjóðlegrar verndar.

Réttindi

Dvalarleyfi á grundvelli alþjóðlegrar verndar sem maki flóttamanns er að jafnaði veitt til fjögurra ára í senn og er endurnýjanlegt.
Dvalarleyfið getur verið grundvöllur ótímabundins dvalarleyfis.
Dvalarleyfinu fylgir heimild til að vinna án atvinnuleyfis.
Dvalarleyfið veitir rétt til fjölskyldusameiningar fyrir:
- Börn umsækjanda yngri en 18 ára, ef umsækjandi hefur forsjá þeirra
- Foreldri umsækjanda 67 ára og eldri.
Einstaklingur sem nýtur alþjóðlegrar verndar getur átt rétt á íslenskum ríkisborgararétti eftir fimm ára samfellda búsetu á Íslandi.

Umsókn

Umsóknir er aðeins hægt að leggja fram á pappírsformi, annað hvort í þar til gerðan póstkassa í anddyri Útlendingastofnunar að Dalvegi 18 í Kópavogi eða með því að senda umsókn í bréfpósti á sama heimilisfang. Einnig er hægt að leggja inn umsóknir hjá embættum sýslumanna utan höfuðborgarsvæðisins.

Það er á ábyrgð umsækjanda að leggja fram fullnægjandi gögn með umsókn. Ef fullnægjandi gögn berast ekki með umsókninni getur það leitt til þess að afgreiðsla umsóknar tefjist eða að umsókninni verði synjað.

Gögn sem allir umsækjendur þurfa að leggja fram:

Umsókn um dvalarleyfi og alþjóðlega vernd.
- Umsókn þarf að vera í frumriti, vel út fyllt og undirrituð af umsækjanda.
Passamynd (35mm x 45mm).
Ljósrit vegabréfs.
- Ljósrit þarf að vera af síðum með eftirfarandi upplýsingum: persónuupplýsingum umsækjanda, gildistíma vegabréfs, rithandarsýnishorni, áritunum og komustimpli ef umsækjandi er kominn til landsins. Mikilvægt er að ljósrit sé skýrt, í lit og að allar umbeðnar upplýsingar komi fram.
- Athugið að ef umsækjandi er með tvö eða fleiri ríkisföng þarf að skila ljósriti úr öllum vegabréfum umsækjanda.
Sakavottorð.
- Má leggja fram í afriti.
- Skal gefið út af æðsta yfirvaldi sem heimilt er að gefa út slíkt vottorð í búsetulandi umsækjanda.
- Má ekki vera eldra en 12 mánaða á umsóknardegi.
- Ef vottorðið er á öðru tungumáli en ensku eða Norðurlandamáli, verður því að fylgja þýðing löggilts skjalaþýðanda.
  - Ef þýðandinn hefur ekki fengið löggildingu á Íslandi þarf lögformlega staðfestingu á frumrit þýðingarinnar.
Umboð. Í frumriti og vottað af tveimur vottum.
- Umboð þarf ekki að berast nema umsækjandi vilji að einhver annar en hann sjálfur fái upplýsingar um vinnslu umsóknarinnar hjá Útlendingastofnun.
- Það athugist að maki þarf umboð vilji umsækjandi að maki geti fengið upplýsingar um umsókn.

Gögn sem hjúskaparmaki þarf einnig að leggja fram:

Hjúskaparvottorð.
- Má leggja fram í lögformlega staðfestu frumriti eða staðfestu afriti af lögformlega staðfestu frumriti.
- Ef vottorðið er á öðru tungumáli en ensku eða Norðurlandamáli, verður því að fylgja frumrit þýðingar löggilts skjalaþýðanda.
  - Ef þýðandinn hefur ekki fengið löggildingu á Íslandi þarf lögformlega staðfestingu á frumrit þýðingarinnar.

Gögn sem sambúðarmaki þarf einnig að leggja fram:

Gögn sem staðfesta sambúð.
- Umsækjandi þarf að leggja fram gögn sem staðfesta sambúð umsækjanda og maka, til dæmis leigusamning, sameiginlegan bankareikning eða önnur opinber gögn frá heimaríki eða því ríki þar sem sambúð átti sér stað.
Hjúskaparstöðuvottorð, til sönnunar á því að umsækjandi sé ekki í sambúð eða hjúskap með öðrum aðila.
- Má leggja fram í lögformlega staðfestu frumriti eða staðfestu afriti af lögformlega staðfestu frumriti.
- Ef vottorðið er á öðru tungumáli en ensku eða Norðurlandamáli, verður því að fylgja frumrit þýðingar löggilts skjalaþýðanda.
  - Ef þýðandinn hefur ekki fengið löggildingu á Íslandi þarf lögformlega staðfestingu á frumrit þýðingarinnar.

Viðbótargögn sem umsækjandi getur þurft að leggja fram:

Staðfesting á sambandi með samskiptum.
- Útlendingastofnun getur óskað eftir afriti af samskiptum milli umsækjanda og maka, til dæmis á samskiptaforritunum Viber, Facebook eða WhatsApp.
  - Ekki þarf að afhenda afrit af öllum samskiptum heldur aðeins að sýna fram á að samskipti umsækjanda og maka hafi spannað það tímabil sem sambúðin eða hjúskapurinn á að hafa varað.
  - Hægt er að taka skjáskot af samskiptum og senda sem viðhengi á This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it., prenta út og skila til Útlendingastofnunar eða skila þeim inn á USB lykli.
Staðfesting á sambandi með ljósmyndum.
- Útlendingastofnun getur óskað eftir ljósmyndum af umsækjanda og maka saman við hátíðahöld, á ferðalögum sem og úr hversdagslífi þeirra á mismunandi tímum. Hægt er að senda myndir sem viðhengi á This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. eða skila þeim inn á USB lykli.
Greinargerð sem inniheldur meðal annars upplýsingar um eftirfarandi:
- Hvenær og hvar umsækjandi og maki kynntust.
- Hvenær og hvar umsækjandi og maki giftu sig/hófu sambúð.
- Hvenær og hvar umsækjandi og maki tóku ákvörðun um að giftast (ef við á).
- Hver hafði frumkvæði að hjúskapnum (ef við á).
- Hvar umsækjandi og maki bjuggu eftir giftingu eða upphaf sambúðar (staðir og dagsetning ef mögulegt).
- Hvar umsækjandi bjó eftir aðskilnað við maka (borg eða bær).
- Hvort umsækjandi hafi búið hjá skyldmennum, vinum eða á eigin vegum.
- Hvernig og hversu oft umsækjandi og maki hafa verið í sambandi frá aðskilnaði þeirra.
- Hvers vegna umsækjandi fylgdi ekki maka þegar maki fór til Íslands og sótti um alþjóðlega vernd.
Fjölskyldutengsl.
- Útlendingastofnun getur óskað eftir að fá skriflegar upplýsingar um hvort umsækjandi hafi einhver fjölskyldutengsl hér á landi, það er hvort viðkomandi eigi ættingja hér aðra en maka og hvernig þeim fjölskyldutengslum er háttað. Skriflegar upplýsingar þurfa að berast frá umsækjanda.
Sakavottorð.
- Ef þörf þykir getur Útlendingastofnun óskað eftir að umsækjandi leggir fram sakavottorð í lögformlega staðfestu frumriti eða staðfestu afriti af lögformlega staðfestu frumriti.
- Vottorðið skal gefið út af æðsta yfirvaldi sem heimilt er að gefa út slíkt vottorð í búsetulandi umsækjanda.
- Það má ekki vera eldra en 12 mánaða á umsóknardegi.
- Ef vottorðið er á öðru tungumáli en ensku eða Norðurlandamáli, verður því að fylgja þýðing löggilts skjalaþýðanda.
  - Ef þýðandinn hefur ekki fengið löggildingu á Íslandi þarf lögformlega staðfestingu á frumrit þýðingarinnar.

Uppfylli umsækjandi öll skilyrði dvalarleyfis verður leyfið veitt og umsækjanda í framhaldinu send tilkynning um veitinguna.

Dvalarleyfið verður þó ekki útgefið fyrr en umsækjandi hefur mætt í myndatöku til Útlendingastofnunar eða sýslumanna utan höfuðborgarsvæðisins og gengist undir læknisskoðun. Miðað er við að umsækjandi mæti til myndatöku innan viku frá komu til landsins og gangist undir læknisskoðun innan tveggja vikna frá komu til landsins.

Útlendingastofnun synjar útgáfu dvalarleyfis uppfylli umsækjandi ekki ofan talin skilyrði. Það getur leitt til ólögmætrar dvalar og brottvísunar.

Endurnýjun

Dvalarleyfi á grundvelli alþjóðlegrar verndar sem maki flóttamanns er að jafnaði veitt til fjögurra ára í senn og er endurnýjanlegt ef skilyrði þess eru enn uppfyllt.

Sækja þarf um endurnýjun dvalarleyfis að minnsta kosti fjórum vikum áður en gildistími leyfis rennur út.

Eftir fjögurra ára dvöl á Íslandi á dvalarleyfi á grundvelli alþjóðlegrar verndar er einnig hægt að sækja um ótímabundið dvalarleyfi.

Gögn sem þarf að leggja fram:

Umsókn um endurnýjun dvalarleyfis.
- Umsókn þarf að vera í frumriti, vel útfyllt og undirrituð af umsækjanda.
Ljósrit vegabréfs (þarf ekki að vera staðfest).
- Ljósrit þarf að vera af síðum með eftirfarandi upplýsingum: persónuupplýsingum umsækjanda, gildistíma vegabréfs, rithandarsýnishorni, áritunum og komustimpli ef umsækjandi er kominn til landsins. Mikilvægt er að ljósrit sé skýrt, í lit og að allar umbeðnar upplýsingar komi fram á afriti.
- Athugið að ef umsækjandi er með tvö eða fleiri ríkisföng þarf að skila ljósriti úr öllum vegabréfum umsækjanda.

Útlendingastofnun getur óskað eftir viðbótargögnum þegar sérstakar ástæður mæla með því.

Sérskilyrði

Ferðalag til heimaríkis getur leitt til afturköllunar á vernd

Alþjóðleg vernd er veitt á þeirri forsendu að öryggi flóttamanns sé í hættu í heimalandi. Snúi hann þangað aftur gefur það í skyn að ástandið í heimalandi hafi batnað og að flóttamaðurinn þurfi ekki lengur á alþjóðlegri vernd að halda.

Samþykki beggja hjónaefna

Brjóti stofnun hjúskapar eða sambúðar gegn ákvæðum íslenskra laga og allsherjarreglu leiðir það til synjunar dvalarleyfis. Þetta á til dæmis við um hjónavígslu ef hjón eða annað hjóna voru börn við giftingu eða þegar aðeins annað eða hvorugt hjóna var viðstatt athöfnina (svokallaðar fulltrúagiftingar). Sama gildir um hjónavígslu ef vígslumaður hafði ekki réttindi til athafnarinnar í því landi þar sem vígslan fór fram sem og þegar stofnað er til fjölkvænis eða fjölveris. Með broti á allsherjarreglu eða meginreglum laga, í alþjóðlegum einkaréttarlegum skilningi, er átt við gerning sem stofnað er til í einu landi en talinn er stríða svo gegn réttarreglum annars lands þar sem beita á honum að rétt þykir að virða hann að vettugi.

Verndarsjónarmið liggja að baki ákvæðinu sem er meðal annars ætlað að koma í veg fyrir svokölluð nauðungarhjónabönd.

Málamyndahjúskapur eða -sambúð

Útlendingastofnun er heimilt að synja um dvalarleyfi sé rökstuddur grunur um að til hjúskapar eða sambúðar hafi verið stofnað í öðrum tilgangi en til samvistar, til dæmis til að afla dvalarleyfis. Er slíkt nefnt málamyndahjúskapur eða -sambúð.

Liggi fyrir rökstuddur grunur um málamyndahjúskap eða -sambúð þarf umsækjandi að sýna fram á með óyggjandi hætti að grunurinn sé ekki á rökum reistur. Málamyndahjúskapur eða -sambúð veitir ekki rétt til dvalarleyfis og er refsiverð. Í því skyni að rannsaka hvort hjúskapur eða sambúð sé hugsanlega til málamynda getur Útlendingastofnun lagt fyrir umsækjanda og maka að koma í viðtal hjá stofnuninni. Synjun um dvalarleyfi á grundvelli málamyndahjúskapar eða -sambúðar er matskennd ákvörðun og gætir Útlendingastofnun sérstaklega að því að fullnægjandi rannsókn fari fram á málsatvikum og að allar nauðsynlegar upplýsingar liggi fyrir áður en ákvörðun er tekin í málinu.

Ástæða þess að hjúskapur eða sambúð til málamynda getur ekki verið grundvöllur dvalarleyfis er meðal annars til að vernda þá sem hætt er við þrýstingi eða misnotkun af einhverju tagi.

Ofbeldi og misnotkun

Ljúki hjúskap eða sambúð vegna þess að umsækjandi eða barn hans hefur þurft að sæta ofbeldi eða misnotkun í sambandinu er heimilt að veita viðkomandi dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla, uppfylli viðkomandi framfærsluskilyrði sem og önnur skilyrði laganna og ríkar sanngirnisástæður mæla með því. Umsækjandi verður að hafa verið áður með dvalarleyfi á grundvelli hjúskapar eða sambúðar.

Ofbeldið eða misnotkunin þarf að hafa verið tilkynnt lögreglu eða barnaverndaryfirvöldum eða önnur gögn að benda til þess. Við mat á því hvort einstaklingur fái veitt dvalarleyfi á þessum grundvelli er litið til tengsla hans við landið. Víkja má frá framfærsluskilyrðum ef framfærsla er ótrygg um skamma hríð. Þá skiptir einnig máli að hjúskapur eða sambúð hafi ekki varað í mjög skamman tíma.

Sjónarmið að baki þessu ákvæði eru þau að skapa ekki aðstæður þar sem einstaklingur telur sig knúinn til að vera áfram í hjúskap eða sambúð í þeim tilgangi að halda dvalarleyfi sínu ef viðkomandi einstaklingur eða börn hans sæta misnotkun eða ofbeldi af hálfu maka.

Útlendingastofnun tekur fram að ekki eru lagðar of strangar sönnunarkröfur á umsækjanda um ástæður sambandsslita en umsækjandi þarf þó að sýna fram á misnotkunina eða ofbeldið eins og mögulegt er. Ákvörðun um endurnýjun dvalarleyfis á þessum grundvelli er undantekning og þarf Útlendingastofnun að meta þau gögn sem liggja fyrir í hverju og einu máli fyrir sig. Til þess að Útlendingastofnun sé unnt að leggja mat á endurnýjun dvalarleyfis á þessum grunni þurfa stofnuninni að berast eins ítarleg gögn og mögulegt er. Læknaskýrslur, sálfræðiskýrslur, lögregluskýrslur eða yfirlýsing frá Kvennaathvarfi eða öðrum stofnunum þar sem umsækjandi hefur dvalist, geta stutt frásögn um atburði.

Fráfall maka

Ljúki hjúskap eða sambúð vegna fráfalls maka er heimilt að veita viðkomandi dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla uppfylli viðkomandi áfram framfærsluskilyrði sem og önnur skilyrði laganna og ríkar sanngirnisástæður mæla með því. Umsækjandi verður að hafa verið áður með dvalarleyfi á grundvelli hjúskaparins eða sambúðarinnar.

Ástæður sem mæla gegn því að umsækjandi fái dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla vegna fráfalls maka er til dæmis ef sambúð hefur varað í mjög skamman tíma.

Lok hjúskapar eða sambúðar

Ljúki hjúskap eða sambúð er heimilt að veita dvalarleyfi á grundvelli sérstakra tengsla, ef umsækjandi getur sýnt fram á að félagslegar eða menningarlegar aðstæður í heimaríki geri viðkomandi erfitt að snúa aftur til þess ríkis. Umsækjandi verður að hafa verið áður með dvalarleyfi á grundvelli hjúskaparins eða sambúðarinnar.

Umsækjandi um slíkt leyfi þarf að geta sýnt fram á að hann myndi vegna skilnaðar eða sambúðarslita eiga erfitt uppdráttar í upprunalandi vegna félagslegra eða menningarlegra ástæðna. Í þeim tilvikum eru tengsl útlendings við landið metin og hvort mjög íþyngjandi væri fyrir útlending að snúa til baka til heimalands eða það skapi honum mikil vandræði að snúa aftur miðað við breytta félagslega stöðu. Þannig eru dæmi um að konur geti verið útskúfaðar úr ákveðnum samfélögum séu þær fráskildar.

Ákvörðun um endurnýjun dvalarleyfis á þessum grundvelli er undantekning og þarf Útlendingastofnun að meta þau gögn sem liggja fyrir í hverju og einu máli fyrir sig.

Sidebar