Umsóknir um alþjóðlega vernd eru lagðar fram hjá Útlendingastofnun eða lögreglu og er hægt að sækja um hvar sem er á landinu. Eftir að lögregla hefur skráð grunnupplýsingar um umsækjanda, tekið fingraför og rannsakað ferðaleið og auðkenni, sendir lögregla umsóknina til Útlendingastofnunar til frekari vinnslu og ákvarðanatöku.
Um leið og umsækjandi sækir um alþjóðlega vernd er kannað hvort hann þurfi á aðstoð við framfærslu að halda og ef svo er þá er honum boðin þjónusta á vegum Útlendingastofnunar eða þeirra sveitarfélaga sem Útlendingastofnun hefur gert samning við um þjónustu við umsækjendur um vernd. Umsækjandi fær ráðgjöf og lögfræðiþjónustu frá Rauða krossi Íslands.
Dyflinnarreglugerðin
Þegar umsókn um alþjóðlega vernd á grundvelli ofsókna í heimaríki er tekin fyrir hjá Útlendingastofnun er fyrst kannað hvort ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar eigi við í máli viðkomandi. Er þá kannað hvort annað aðildarríki reglugerðarinnar beri ábyrgð á meðferð umsóknarinnar og gangist við þeirri ábyrgð.
Áður en Útlendingastofnun tekur ákvörðun á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar er umsækjandi boðaður til viðtals hjá stofnuninni þar sem farið er yfir hvaða ríki beri ábyrgð á meðferð umsóknar hans og honum gefið tækifæri til þess að koma sínum sjónarmiðum á framfæri. Staðfesti annað aðildarríki ábyrgð sína á meðferð umsóknar tekur Útlendingastofnun ákvörðun um það hvort umsækjandi skuli sendur þangað. Slík ákvörðun er framkvæmd af stoðdeild Ríkislögreglustjóra.
Þegar afgreiðslu umsóknar er lokið á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar er ekki tekin afstaða til þess hvort umsækjandi eigi rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi.
Efnismeðferð
Beri Ísland ábyrgð á meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd á grundvelli ofsókna eða sótt er um alþjóðlega vernd á grundvelli ríkisfangsleysis er hún tekin til efnismeðferðar hjá stofnuninni. Það felur í sér að tekin er afstaða til þess hvort viðkomandi þurfi á vernd að halda. Er þá metið hvort aðstæður umsækjanda falli undir skilgreiningu á flóttamanni, hvort hann þurfi á viðbótarvernd (e. subsidiary protection) að halda, teljist ríkisfangslaus einstaklingur eða eigi rétt á dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sjá nánar hér.
Öll þessi leyfi fela í sér einhvers konar vernd til handa umsækjanda. Í þeim málum þar sem umsækjanda er synjað um vernd, viðbótarvernd eða mannúðarleyfi getur hann kært ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála.
Hér að neðan má sjá einfaldaða yfirlitsmynd yfir feril umsókna um alþjóðlega vernd hjá Útlendingastofnun.
